ความเป็นมาและวัตถุประสงค์ของมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมไบโอชาร์

การผลิตและการนำไบโอชาร์ที่มาจากเศษชีวมวลเหลือทิ้งมาใช้ประโยชน์ในภาคการเกษตรและอุตสาหกรรมเป็นการช่วยลดปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากการเผาไหม้แบบเปิดหรือไฟป่า นอกจากนี้การใช้งานไบโอชาร์โดยนำไปผสมลงในดินหรือผสมในผลิตภัณฑ์วัสดุก่อสร้างหรืออื่นๆที่มีอายุการใช้งานที่ยาวนาน กำลังได้รับความสนใจในการผลิตและใช้งานมากขึ้น เนื่องจากส่วนประกอบของคาร์บอนที่มีความคงตัวสูงในไบโอชาร์สามารถถูกกักเก็บได้เป็นเวลาหลายร้อยปี จะช่วยลด CO₂ ออกจากชั้นบรรยากาศได้ จากคู่มือการประเมินบัญชีรายการก๊าซเรือนกระจกของ IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) ที่จัดทำขึ้นในปี 2019 ได้ระบุว่าคาร์บอนในไบโอชาร์มีโครงสร้างทางเคมีและฟิสิกส์ที่มีความเสถียรสูง ทนต่อการย่อยสลายทางชีวภาพและการออกซิเดชัน ทำให้คาร์บอนถูกกักเก็บในดินได้ยาวนานขึ้น จากคุณสมบัติของไบโอชาร์ตามที่ได้กล่าวไปนี้ ทำให้การใช้งานไบโอชาร์เป็นทางเลือกที่ได้รับความนิยมในการทำโครงการด้านคาร์บอนเครดิตในระดับสากล ซึ่งมีมาตรฐานสากลด้านคาร์บอนเครดิตระดับสากลหลายแห่งที่ได้จัดทำขึ้นแล้วเพื่อรองรับการผลิตและใช้ไบโอชาร์ในการลดก๊าซเรือนกระจก นอกจากนี้ไบโอชาร์ที่ถูกนำไปผสมในดินยังช่วยปรับปรุงคุณสมบัติของดินสำหรับการเกษตรให้ดีขึ้น เช่น เพิ่มการเก็บกักน้ำ เพิ่มเสถียรภาพในการเก็บธาตุอาหาร ซึ่งจะช่วยลดการพึ่งพาปุ๋ยเคมีและเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรอย่างยั่งยืน ในภาคอุตสาหกรรม ไบโอชาร์สามารถนำไปใช้เป็นวัสดุดูดซับมลพิษในระบบกรองน้ำ สารเติมแต่งในวัสดุก่อสร้างหรือวัสดุอื่นๆ เพื่อช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม การพัฒนาผลิตภัณฑ์ไบโอชาร์ยังเป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับของเสียชีวมวลจากการเกษตรและอุตสาหกรรม ทำให้เกิดเศรษฐกิจหมุนเวียนและลดของเสียที่ต้องกำจัด

องค์การมาตรฐานคาร์บอนระดับสากล ได้มีการจัดทำมาตรฐานการรับรองผลิตภัณฑ์ไบโอชาร์ระดับสากล เพื่อรับรองคุณภาพ วัตถุดิบ กระบวนการผลิต คุณสมบัติและการใช้ของไบโอชาร์ ซึ่งช่วยให้ผู้ผลิตและผู้ใช้ไบโอชาร์มีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนเกี่ยวกับการผลิตไบโอชาร์ที่มีคุณภาพสูง ปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อม และมีประสิทธิภาพในการกักเก็บคาร์บอน ซึ่งจะช่วยลด CO₂ ออกจากชั้นบรรยากาศและส่งผลดีต่อสิ่งแวดล้อมได้ แต่อย่างไรก็ตาม มาตรฐานสากลที่มีอยู่ไม่สามารถนำมาใช้งานได้โดยตรงกับประเทศไทย เนื่องจากปัจจัยหลายประการที่เป็นลักษณะเฉพาะของประเทศและจำเป็นต้องมีการปรับให้สอดคล้องกับบริบทในประเทศ เช่น ประเภทของชีวมวลที่แตกต่างกัน ซึ่งประเทศไทยมีเศษชีวมวลที่หลากหลายประเภทและชีวมวลแต่ละประเภทอาจให้ผลการผลิตไบโอชาร์ที่ต่างกัน ทั้งในด้านคุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ ระดับการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตไบโอชาร์และความพร้อมของอุตสาหกรรมที่แตกต่างกัน ทำให้มาตรฐานสากลอาจไม่สามารถนำมาใช้ได้ตรง ๆ กับการผลิตในประเทศไทย ตลาดไบโอชาร์ในประเทศไทยอาจแตกต่างกัน ซึ่งขึ้นกับลักษณะเฉพาะของระบบเศรษฐกิจและนโยบายการพัฒนาและลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศไทย และเกณฑ์ข้อกำหนดด้านการเกษตรและสิ่งแวดล้อมของไทยอาจมีเงื่อนไขที่เฉพาะต่อการกำหนดคุณสมบัติของไบโอชาร์ เพื่อให้สอดคล้องกับกฎหมายภายในประเทศ เป็นต้น

ในการนี้ ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ และ สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม ได้เห็นความสำคัญที่ผู้ผลิตแลผู้ใช้ไบโอชาร์ ควรมีแนวทางปฏิบัติด้านการผลิตและคุณภาพไบโอชาร์ที่สอดคล้องกันและนำไปสู่การสนับสนุนให้เกิดการผลิต การใช้งาน และการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตไบโอชาร์ที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืน จึงได้ร่วมกันจัดทำมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมไบโอชาร์ ที่อ้างอิงกับมาตรฐานการรับรองไบโอชาร์ในระดับสากลขึ้น โดยมีเป้าหมายนำไปประกาศเผยแพร่และใช้อ้างอิงเป็น มอก. เพื่อช่วยให้ผู้ผลิตไบโอชาร์สามารถกำหนดคุณลักษณะและคุณภาพที่ชัดเจนในการผลิต ช่วยให้ผู้บริโภคสามารถเลือกใช้ไบโอชาร์ที่มีความปลอดภัย เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและมีประสิทธิภาพในการกักเก็บคาร์บอน

คณะทำงานด้านเทคนิค ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ และคณะกรรมการวิชาการด้านมาตรฐานไบโอชาร์สำหรับอุตสาหกรรมและเกษตรกรรม ได้ให้ความเห็นชอบให้นำ (ร่าง) มาตรฐานฯ จัดทำประชาพิจารณ์เพื่อรับฟังความคิดเห็น ดังนั้น จึงกำหนดให้มีการรับฟังความคิดเห็นออนไลน์ (Online) ระหว่างวันที่ 1 สิงหาคม – 22 สิงหาคม พ.ศ. 2568 และจัดงานประชุมรับฟังความคิดเห็นรูปแบบออนไลน์ ในวันศุกร์ที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2568 เวลา 13.00 – 16.15 น.

ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในการปรับปรุงร่างมาตรฐานฯ ให้มีความเหมาะสมกับกลุ่มผู้เกี่ยวข้องมากยิ่งขึ้น จึงขอเชิญร่วมแสดงความคิดเห็นฯ ผ่านแบบสำรวจด้านล่าง ภายในวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2568