สัมภาษณ์และเรียบเรียงโดย
งานสื่อสารและขับเคลื่อนความรู้
ฝ่ายเผยแพร่เทคโนโลยีวัสดุ

ผลิตภัณฑ์หัวเชื้อจุลินทรีย์ หรือ EM (Effective Microorganisms) ใช้จุลินทรีย์หลากหลายชนิดในการฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการบำบัดน้ำเสียที่เกิดจากกิจกรรมในครัวเรือนและอุตสาหกรรม จุลินทรีย์เหล่านี้มีทั้งชนิดที่ใช้ออกซิเจน (aerobic microorganisms) และไม่ใช้ออกซิเจน (anaerobic microorganisms) และทำหน้าที่ย่อยสลายสารอินทรีย์ ลดกลิ่นเหม็น และปรับสมดุลระบบนิเวศในน้ำให้กลับมาสะอาดขึ้น

อย่างไรก็ดี หลายคนมักนึกถึงผลิตภัณฑ์ EM ที่อยู่ในรูปของเหลว แต่อันที่จริงแล้วยังมีผลิตภัณฑ์ EM ในรูปผงด้วยเช่นกัน

บริษัท ทีเออาร์เอฟ จำกัด (TARF) เป็นบริษัทที่มีบริการให้คำปรึกษา และรับจัดการกากอุตสาหกรรมแบบเบ็ดเสร็จที่ได้มาตรฐานได้ร่วมกับบริษัท กรีน เซอคูล่าร์ จำกัด รับจัดการขยะอาหารโดยนำมาผลิตเป็นน้ำหมักหัวเชื้อจุลินทรีย์หรือน้ำ EM ทั้งนี้ บริษัทฯ ต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์หัวเชื้อจุลินทรีย์ในรูปแบบผงเพื่อส่งออก เนื่องจากการขนส่งผลิตภัณฑ์ EM ในรูปแบบของเหลวมีข้อจำกัดและมีค่าใช้จ่ายสูง

นักวิจัยของศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (เอ็มเทค) สวทช. จึงได้ศึกษาข้อมูลเพื่อคัดเลือกเทคนิคที่เหมาะสม ทั้งในแง่เทคนิคที่สามารถเปลี่ยนน้ำ EM ให้เป็นผง และในแง่ต้นทุนที่คุ้มค่าในการผลิต ทีมวิจัยพบว่าเทคนิคสเปรย์ดราย (spray drying) เหมาะสมที่สุด จึงได้ศึกษาสภาวะการผลิต เช่น อุณหภูมิ และอัตราส่วนของสารเพิ่มเนื้อ ที่ทำให้น้ำ EM กลายเป็นผง โดยมีเงื่อนไขสำคัญคือเชื้อจุลินทรีย์ยังคงมีชีวิต

กระบวนการผลิตผง EM ด้วยเทคนิคสเปรย์ดราย เริ่มจากการฉีดพ่นน้ำ EM ที่มีการเติมสารเพิ่มเนื้อแล้วให้เป็นละอองขนาดเล็กเข้าไปในเครื่องสเปรย์ดราย ซึ่งตัวเครื่องประกอบด้วยห้องที่มีอากาศร้อน เมื่อละอองน้ำ EM ขนาดเล็กผ่านเข้าไป น้ำจะเกิดการระเหยอย่างรวดเร็วเหลือเพียงผง EM

ส่วนเชื้อจุลินทรีย์ที่แม้จะเผชิญกับอุณหภูมิที่สูง แต่ก็ยังมีชีวิตโดยอยู่ในสภาพพักตัว (dormancy) ทั้งนี้เพราะการเลือกใช้อุณหภูมิที่เหมาะสมในช่วงระยะเวลาสั้นๆ อีกทั้งสารเพิ่มเนื้อที่ผสมเข้าไปจะทำหน้าที่ห่อหุ้มจุลินทรีย์เพื่อปกป้องจากความร้อน

เมื่อนำผง EM ที่ได้มาละลายน้ำ มีอาหาร และอยู่ในสภาวะที่เหมาะสม เชื้อจุลินทรีย์จะเจริญเติบโตอีกครั้ง จากการทดสอบพบว่าปริมาณของเชื้อจุลินทรีย์ที่รอดชีวิตมีไม่น้อยกว่าผง EM ที่มีจำหน่ายในเชิงพาณิชย์

ปัจจุบัน ทีมวิจัยหาสภาวะที่เหมาะสมในการผลิตผง EM ได้แล้ว ทั้งยังสามารถขยายกำลังการผลิตได้ประมาณ 100 ลิตรต่อวัน ผง EM ที่ผลิตได้นี้สามารถนำไปผสมกับขยะชีวภาพเพื่อเร่งการย่อยสลาย และดับกลิ่นขยะอุตสาหกรรมได้ ในอนาคตบริษัทฯ มีแผนที่จะนำผง EM ดังกล่าวไปทดสอบในการบำบัดน้ำเสียต่อไป

สอบถามเพิ่มเติม:
ทีมวิจัยซีเมนต์และวัสดุคอมพอสิตเพื่อความยั่งยืน (ดร.สิทธิศักดิ์ ประสานพันธ์ และทีมวิจัย)
โทรศัพท์ 0-2564-6500 ต่อ 4259
อีเมล sitthisp@mtec.or.th